KKTC seçkiləri
Faktlar:
- Bu gün keçirilən seçkilərdə Tufan Erhürman (Cumhuriyyətçi Türk Partiyası) 62,80 % səslə KKTC-nin – Şimali Kiprin prezidenti seçilib. İkinci yerdə 2019‑dan bəri prezident olan Ersin Tatar 35,77 % səs toplayıb. Seçici fəallığı təxminən 63-65 % olub.
- Platformalar: Erhürman Kipr probleminin iki‑icmalı, iki‑bölgəli federasiya əsasında həllini, Tatar isə iki ayrı dövlət modelini müdafiə edir.
Niyə önəmlidir:
- Ankaraya mesaj: Tatar kampaniya müddətində səsverməni “Türk Şimali Kiprinin varlığı üçün referendum” adlandırıb və Türkiyəyə, xüsusən də Prezident Recep Tayyip Erdoğana təşəkkür edib. Buna baxmayaraq, seçicilər federasiya tərəfdarını üstün tutublar; bu, Ankaranın dəstəklədiyi namizədin uduzması kimi qiymətləndirilir.
- Strateji əhəmiyyət: Şimali Kipr 1974-cü ildə Yunanıstan tərəfindən təşkil olunmuş çevrilişdən sonra Türkiyənin müdaxiləsi ilə yaranıb və 1983‑də müstəqilliyini elan edib. Ölkəni yalnız Türkiyə tanıyır və Ankara adanın şimalında 30-40 minə yaxın əsgər saxlayır; Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi qeyd edir ki, yerli administrasiya yalnız Türkiyə ordusu və maliyyə dəstəyi ilə mövcuddur.
- Enerji və geosiyasət: Türkiyə Şimali Kipr vasitəsilə Aralıq dənizinin şimal‑şərqindəki qaz yataqlarına iddiasını legitimləşdirmək istəyir; Ankara yalnız KKTC-nin suverenliyini tanıdığı üçün bu iddialar Nikosiya (Kipr) və Afina ilə gərginliyə səbəb olur. Sərhədləri nəzarətdə saxlamaqla Türkiyə regional enerji layihələrinə (boru kəmərləri, elektrik interkonnektorlar) təsir göstərir. Bundan əlavə, Kipr coğrafiyası əsrlər boyu Aralıq dənizində dəniz ticarətinin mühüm mərkəzi olub və həm Avropa, həm də Türkiyə üçün strateji əhəmiyyət daşıyır.
Ərdoğanın “legitimlik” dərdi: Türkiyə xarici siyasətdə daxili legitimlik axtarışındadır
Cabir İmanovun ölümündən sonra: “Özünə və qardaşının ruhuna hörmət elə”
Andranik Simonyanın Bakıya səfəri fonunda Azərbaycan-Ermənistan yaxınlaşması
Kontekst:
- Tarix: 15 iyul 1974-də Yunanıstanın hərbi xuntasının dəstəklədiyi çevrilişdən sonra Türkiyə 20 iyul 1974-də 1960 Garant Təyinnaməsinə istinad edərək Kiprə hərbi müdaxilə edib. Ada şimal və cənuba bölünüb; 1975-ci ildə əhali mübadiləsi aparılıb və 15 noyabr 1983‑də Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti müstəqilliyini elan edib. BMT Təhlükəsizlik Şurası 541 saylı qətnamə ilə bu aktı qanunsuz sayıb.
- Tanınma: KKTC-nin müstəqilliyini dünyada yalnız Türkiyə tanıyır. Şimali Nikosiya Avropa İttifaqının üzvü deyil; şəhər Avropanın son bölünmüş paytaxtı olaraq qalır.
Nə məlum deyil:
- Seçki nəticəsi status-kvoya real dəyişiklik gətirəcəkmi? KKTC-nin beynəlxalq təcridi aktual qalır və hər hansı federal danışıqlar Ankaranın razılığı olmadan mümkün deyil.
- Yunan Kipri və beynəlxalq ictimaiyyətlə danışıqların yenilənib-yenilənməyəcəyi qeyri-müəyyəndir; 2004-cü ildə Annan Planına dəstək versə də, türkiyəli tərəfin təklifini yunan tərəfi rədd etmişdi.
Növbəti addım:
- Erhürman qələbə nitqində “hamının prezidenti” olacağını və Ankarayla münasibətləri davam etdirərək federal həll uğrunda çalışacağını deyib.
KKTC seçkiləri